Żywopłot polny swobodny – kompozycja
Żywopłot otaczający posesję wiejską, o układzie szachownicy, nie wymaga formowania (z wyjątkiem cięcia sanitarnego za pomocą sekatora, martwych gałęzi, pędów zbyt krzewiących) jest zróżnicowany kolorystycznie pod względem gatunków kwiatów i liści, a także owoców. Przykładem do nasadzeń może być budleja dawida (Buddleja davidii) z rodziny loganiowatych, gatunek dobrze przystosowany, rosnący w miejscach słonecznych, jednak należy okrywać go przed mrozem, jest odporny na zanieczyszczenia. Czas cięcia wypada pod koniec zimowej pory, roślina nie wymaga gleb żyznych, lecz wapiennych, suchych. Wysiewać należy w marcu, sadzonki przesadzać pod osłony od czerwca do listopada. Budleja to krzew o delikatnych pędach, silnie rozkrzewionych, nie wykazującym regularności. Liście lancetowate osiągają długość 10-30 cm, są piłkowane, zielono-białe, zrzucane jesienią. Niewielkie, pachnące, fioletowo-różowe lub białe kwiaty tworzą kwiatostany liczące 15-70 cm, owocki są suche i podzielone na dwie części. Krzew pochodzący z Chin osiąga wymiary od 4-5 m wysokości oraz 2, 5-3, 5 m szerokości. Występują odmiany takie jak „Ile de France” o fioletowych kwiatach 30-40 cm długości i srebrnych liściach, „White profusion”o białych kwiatostanach (40-50 cm), var. nanhoensis-na niskie szpalery (1-1, 50).
Następną w układzie szachowym może być forsycja (Forsythia) z rodziny oliwkowatych, gatunek wytrzymały na mrozy, łatwo ją uprawiać, bujnie rozwijająca kwiaty w okresie kilku tygodni, nie wymaga gleb żyznych, rośnie często na wapiennych. Krzew rozmnaża się przez zielone sadzonki latem lub zdrewniałe pod koniec zimy. Gatunek forsycja pośrednia (F. Intermedia) jest krzewem o pnących się w górę gałęziach, z upływem czasu rozrastających się na szerokość, liście zaokrąglone tych roślin są koloru ciemnej zieleni, rośliny dochodzą do 10 cm długości, ich żółtawe kwiaty skupione są po 2-3. Krzewy osiągają wymiary 3 metrów wysokości i 2 szerokości. Odmiana forsycji pośredniej ‘Boucle d’or’ charakteryzuje się złotymi kwiatami (również ‘Spectabilis’), ‘Karl Sax’ pomarańczowymi, ‘Lynwood’ żółtymi.
Inny gatunek forsycja zwisła, pochodząca z Chin (Forsythia suspensa) również o pokroju krzewiastym, wydłużonych, obwisłych gałęziach. Liście są z ząbkami, owalne, pojedyncze lub złożone (trójklapowe), kwiaty żółte pojedyncze lub skupione. Krzew osiągający 3 m wysokości, należy być sadzony w odstępach 40-80 cm. Odmianami forsycji zwisłej są var fortunei, var. siboldii o delikatnych gałęziach i liściach niepodzielonych także ‘Variegata’ o liściach żółto kropkowanych. Kolejną rośliną w kompozycji jest tawuła (Spiraea) z rodziny różowatych, lubiąca stanowiska słoneczne lub półcieniste, wymagająca lekkiego podcinania starych gałęzi po fazie kwitnienia, glebę próchniczą, rozmnaża się z sadzonek wierzchołkowych w okresie wiosennym.
Tawuła wczesna (Spiraea arguta) odznacza się zaokrąglonym kształtem krzewu, gęsto usytuowanych, spiczastych gałęziach. Liście tej tawuły od 3 do 4 cm długie o zarysie elipsy, zaopatrzone w ząbki, są zielone, kwiaty białe, w dużych ilościach skupione w kwiatostany. Krzew tej rośliny, odpornej na pasożyty, może dochodzić do 2 m wysokości i 1, 5 m szerokości, młode sadzonki rozmieścić należy w odstępach 40-60 cm. Spiraea aruncus-tawuła brzozolistna jest rośliną zielną leśnych środowisk (1, 5 m wysokości), liście ma wydłużone jajokształtne, nietypowe kwiaty skupione są na kształt pióropuszy, bardzo dekoracyjne. Spiraea billiardii zakwita latem, rośnie w formie krzewu do 2 m wysokości, brązowe pędy ma silnie rozrastające się, występuje na glebach wapiennych, wykazuje odporność na pasożyty, duże stężenie zanieczyszczeń, jest krzyżówką S. douglasii i S. salicifolia. Liście jajokształtne, z ząbkami, zielono-szare, osiągają długość 4-7 cm, kwiaty o intensywnie różowej barwie skupione są w kłosy. Odmiana „Triumphans” o różowo-purpurowych kwiatach charakteryzuje się późniejszym okresem wegetacji.
Tawuła nippońska (Spiraea nipponica) jest również krzewem silnie rozgałęzionym o licznych białych kwiatach zebranych w niewielkie kwiatostany, liściach lancetowatych, dochodzących do 4 cm długości, zielonych. Gatunek pochodzący z Japonii, niewrażliwy na zanieczyszczenia, osiąga wysokość 1, 50-2, 50 m. sadzić należy w odstępach 40-60 cm, pokrewną odmianą jest”Snowmound” o wymiarach 1 m wysokości i szerokości, charakteryzuje się białymi kwiatami, złocistymi liśćmi w okresie jesiennym. Tawuła van Houtta (S. vanhouttei), to krzew o rozkrzewionym pokroju, jest krzyżówką S. cantoniensis i S. trilobata. Liście owalne, piłkowane o długości 3-6 cm, zielone, jesienią przybierają barwę żółtą, kwiaty białe w dużej ilości skupione są w baldachach, roślina toleruje suszę i zanieczyszczenia miejskie, podłoże wapienne, dochodzi do wysokości 40-60 cm.
Inna odmiana to „Pink Ice” o gęsto rosnących pędach i liściach z białym deseniem w kształcie kropek. Leszczyna (Corylus) z rodziny brzozowatych jest gatunkiem wytrzymałym, prowadzonym w postaci gęstego krzewu, preferuje półcień, lubi stanowiska słoneczne, można zniszczone pędy podcinać zimą. Wymaga podłoża mokrego o odczynie kwaśnym, toleruje też suche i wapienne. Rozmnażanie przeprowadza się wiosną, przez podział, pędy boczne. Orzechy dojrzewają w sierpniu, suszy się je jesienią. Leszczyna pospolita (Corylus avellana) ma pokrój drzewiasty, liście dochodzące do 10 cm długości są zaokrąglone, powycinane, owłosione, barwy zielonej, jesienią żółte. Kwiaty męskie zebrane w kotki koloru żółtego pylą w styczniu i lutym, gatunek pochodzi z Azji Mniejszej, osiąga 4-5 m wysokości i 3-4 m szerokości. Jedną z odmian jest „Aurea” charakteryzująca się nietypową żółtą kolorystyką liści, „Rote Zellernus” również dochodząca do 5 m wysokości o czerwonych kotkach, purpurowym ulistnieniu i wielu owocach.
Corylus maxima „Purpurea” inaczej leszczyna długookrywowa rośnie w formie bardzo rozkrzewionej, posiada liście długości 10 cm, które są zaokrąglone, ciemnoczerwone, jak również kotki rodzaju męskiego i orzechy. Podobnie jak leszczyna pospolita pochodzi z Azji Mniejszej. Wymagane odstępy przy sadzeniu wynoszą 1 m. Krzew wyrasta do 4m wysokości i 3 m szerokości. Kolejną rośliną do nasadzeń w szachownicę jest dereń biały (Cornus alba) z rodziny dereniowatych, posiadająca ozdobne liście, występuje w formie krzewu o splątanych gałęziach, kora jest koloru czerwonego. Liście kształtu jajowatego 8 cm długości o intensywnym zielonym ubarwieniu, jesienią bursztynowe i odznaczającej się nerwacji. Kremowe kwiatostany tworzą spłaszczone baldachy, owoce o niebieskim odcieniu. Krzew pochodzący z Syberii i północnych Chin nie znosi gleby wapiennej, osiąga wymiary 3 m wysokości i 2, 50 m szerokości. Rozmnażanie następuje przez półzdrewniałe pędy latem, należy zachować odstępy od 60 do 80 cm.
Odmiany derenia białego zwanego też „Elegantissima” to „Gouchaulti” z ubarwionymi dość pstrokato żółto-zielonymi liśćmi, rażąco-czerwonymi pędami, bardzo kolorowy jesienią, także „Sibirica” również o korze czerwonej, „Kesselringi” o korze barwy brązowej w fioletowym odcieniu. Jaśminowiec wonny (Philadelphus coronarius) należący do rodziny skalnicowatych ma pokrój krzewu, dobrze przyrasta w pełnym słońcu i półcieniu, cięcie wskazane jest po kwitnieniu. Toleruje stanowiska wapienne, gleby kwaśne i przepuszczalne. Rozmnażanie przeprowadza się w okresie od stycznia do wczesnej wiosny przez dzielenie kęp, sadzonki bez liści. Roślina silnie krzewiąca o licznych kwiatach, liście ma długości do 10 cm, jajokształtne, ostro zakończone, w kolorze ciemnej zieleni, lekko owłosione po wewnętrznej stronie. Kwiaty jasnokremowe zebrane są w grona po 5-9 sztuk, aromatyczne, owoce stanowią torebki. Krzew pochodzi z płd.-wsch. Europy oraz Azji, dochodzi do 2-3 m wysokości. Występują takie odmiany jak „Minnesota Snowflake” (2 m wysokości) o kwiatach zebranych po dwa, niezbyt zapachowych oraz „Silberregen” nie przekraczający 1m wysokości o bardzo pachnących i wielkich kwiatach.
Perukowiec podolski (Cotinus coggygria) w żywopłocie swobodnym polnym stanowi bardzo dekoracyjny element, lubi stanowiska słoneczne, dobrze go uprawiać, wymaga cięcia zimą, rośnie na podłożu wapiennym i niezbyt mokrym. W rozmnażaniu stosuje się ukorzeniacz do bocznych pędów, latem. Perukowiec jest krzewem o licznych gałęziach z gładką korą. Liście dochodzą do 7 cm długości, są zaokrąglone, w ciemnozielonej barwie, jesienią bardzo kolorowe. Kwiaty niewielkie, złociste, zaopatrzone są w puszek, skupione są w wiechy (20 cm długości). Krzew pochodzi z południowej Europy oraz Chin, osiąga wymiary 2-5 m wysokości i 1, 50-4 m szerokości. Odmiany perukowca to „Purpureus” o kwiatach czerwonych, „Royal Purple” o purpurowych liściach i kwiatach, „Rubrifolius” o czerwonych kwiatach i liściach. Krzewuszka cudowna (Weigela florida) zaliczana do rodziny przewiertniowatych, pochodzi z Chin, wyrasta do 2 m wysokości i szerokości. Słońce wpływa na silny rozwój kwiatów, w cieniu jednak żyje dłużej. Rośnie na miejscach próchniczych bez wapnia, wilgotnych, przejawia wrażliwość na niskie temperatury, cięcia dokonuje się wiosną, eliminując stare gałęzie, regulując pędy dające kwiaty. Rozsadza się półzdrewniałe pędy na przełomie lata i jesieni, z udziałem ukorzeniacza, w inspektach. Krzew o gałęziach pnących się do góry, rozłożystych, z mechowatym okryciem. Liście długości 10 cm są wydłużone, zielono-szare, opatrzone włoskami, jasnoróżowe owoce rosną pojedynczo. Odmianami krzewuszki są „Bristol Ruby” (3 m wysokości), o jasnoczerwonych kwiatach i silnym przyroście. „Eva Rathke” dochodząca do 1, 50 m wysokości o skupionych gałęziach i również czerwonych kwiatach, „Nana Variegata”także na niskie żywopłoty (1, 50 m wysokości) o zwartej formie, liście z żółto-białą otoczką; „Purpurea” o kwiatach różowych, wysokości 1m.
Następną w kolejności propozycją jest Porzeczka krwista (Ribes sanguineum) z rodziny agrestowatych, lubi stanowiska słoneczne, toleruje półcień, rośnie na glebach mokrych, próchniczych, nieodporna na niskie temperatury, wymaga przycinania po fazie kwitnienia, corocznie na długość 5 cm, w celu zwiększenia kwitnienia. W rozmnażaniu wykorzystuje się sadzonki zielone albo zdrewniałe, które sadzi się przed przymrozkami. Krzew o regularnych pędach, niezbyt bujny, nowo wyrastające pędy są owłosione. Liście o 8 cm długości, są powycinane, klapowane, w kolorze ciemnego fioletu, owłosione od spodu. Kwiaty w dużej liczbie, niewielkie, z różowych stopniowo przeobrażają się w czerwone, są skupione w grona, owoce niebieskie. Gatunek pochodzący z USA osiąga wymiary od 1, 50 do 2, 50 m wysokości. Można wyróżnić takie odmiany jak: „Atrorubens” o rażąco czerwonych kwiatach, „Brocklebankii” mający złote liście, „King Edward VII”, dochodzący do 2 m wysokości o zwartych, pnących się gałęziach, czerwonawych kwiatach, „Pulborough Scarlet Variegated” ma kwiaty również czerwone, wewnątrz białe.
Złotokap zwyczajny (Laburnum anagyroides), należący do rodziny bobowatych, wykazuje dużą odporność i tolerancję w uprawie, rośnie w słońcu i półcieniu na różnego rodzaju glebie nawet wapiennej, cięcie konieczne jest po fazie kwitnienia. Do rozmnażania potrzebne są sadzonki wierzchołkowe i ukorzeniacz, wiosną. Krzew o gęsto rosnących gałęziach, na górze bardziej rozrastających się, kora zielona, owłosiona. Jajokształtne liście dochodzące do 5 cm długości są potrójnie zbudowane, po wewnętrznej stronie szare. Kwiaty żółtawe skupione w grona (30 cm długości), w dużej liczbie, owoce omszone. Dochodzący do 8 m wysokości krzew pochodzi ze środkowej i południowej Europy. Twarde drewno ma zastosowanie w stolarstwie, owoce są trujące. Śnieguliczka (Symphoricarpos) z rodziny przewiertniowatych występuje w formie krzewu o wielu pędach, w miejscach słonecznych, toleruje półcień, na glebie mokrej, na terenie o różnym stopniu nachylenia. Wymaga cięcia zimą, rozmnaża się przez pędy zdrewniałe zimą lub z wyrośli korzeniowych, owoce trujące, zjadane przez zwierzęta, białe. Śnieguliczka biała (S. albus) to gatunek o dużej odporności, liście dochodzące do 5 cm długości są jajokształtne, rozmieszczone w kupkach, występują zimą. Krzew o jednej odmianie („White Hedge”) pochodzi z Alaski, osiąga rozmiary 2 m wysokości i szerokości.
Śnieguliczka Chenaulta (S. Chenaulti) jest mieszańcem S. microphyllus i S. orbiculatus, o bujnie rozrośniętych gałęziach, owłosionych, liście są jajokształtne, szaro-zielone, kwiaty różowe, owoce w dużej liczbie, jasnoróżowe, utrzymują się zimą. Krzew dobrze znosi zanieczyszczenia, dochodzi do 2 m wysokości i szerokości, przy sadzeniu wymagane są odstępy 50-70 cm. Występuje odmiana „Hancock” przeznaczona na niskie żywopłoty. Śnieguliczka Doorenbosii (S. doorenbosii) powstała w wyniku skojarzenia S. albus laevigatus i S. chenaulti, krzew rozłożysty, liście są jajokształtne, w odcieniach ciemnej zieleni o średnicy 4 cm. Kwiaty dzwonkowate, różowe, skupione w wiechy, owoce białe z czerwonymi znaczkami, kuliste. Krzew dobrze znosi zanieczyszczenia, młode rośliny sadzić należy w odstępach 50-70 cm, dochodzi do 2 m wysokości. Występują odmiany o różowych owocach: „Erect”, „Magic Berry”, „Mother of Pearl”. Śnieguliczka koralowa (S. orbiculatus) liście ma zaokrąglone, zielone, od spodu owłosione, kwiaty czerwonawe, widoczne są złote żyłki, jagody ciemnoczerwone występują też zimą. Gatunek bardzo stary (XVIII w.) pochodzący z Ameryki Pn, dochodzi do 2 m wysokości. Sadzić należy w odstępach 50-70 cm. Istnieje odmiana „Variegatus” o liściach zielono-żółtych.
Ostatnim prezentowanym gatunkiem jest wierzba (Salix) z rodziny wierzbowatych, preferuje stanowiska wilgotne, gleby próchnicze, niektóre gatunki rosną na miejscach suchych. Wymaga cięcia po fazie kwitnienia, rozmnaża się przez sadzonki pochodzące z pędów, późną zimą. Salix caprea (Wierzba iwa) gęsty krzew o pędach rosnących do góry, gałązki najpierw brązowo-żółte, przekształcają się w szarą zieleń, są owłosione. Liście osiągają 9 cm długości, mają zarys elipsy, są zaokrąglone, szaro-zielone. Kwiaty rozdzielnopłciowe występują na dwóch różnych osobnikach, męskie złote zebrane w kotki, żeńskie srebrne otacza puszek. Gatunek pochodzący z Europy dochodzi do 10 m wysokości i 4 m szerokości Przy sadzeniu należy zachować odstępy 1 m. Wyróżniamy odmianę „Kilmarnock”. Wierzba rokita (Salix rosmarinofolia) to zwarty krzew o brązowo-czerwonych, pnących się do góry gałęziach. Liście długości 7 cm są wydłużone, o barwie ciemnej zieleni, kwiaty srebrne. Gatunek pochodzi z Europy i Azji, osiąga wymiary 2 m wysokości i 1, 50 m szerokości, przejawia dużą odporność na choroby pasożytnicze.
